* vào sớ văn, gia phả, bi ký... Thông thường sẽ có những cụm từ ghi thời gian theo chữ Hán, lấy một ví dụ như: “Canh Tý niên, quế nguyệt trung hoán”. Trong số đó có một trong những từ ko thông dụng. Xin quý báo phân tích và lý giải giùm. (Nguyenhonghanh
...)
 - trong câu trích dẫn ở trên, “Canh Tý niên” là dễ hiểu, nghĩa là năm Canh Tý. Mặc dù nhiên, “quế nguyệt” và “trung hoán” là đều chữ dùng không phổ biến, ko phải người nào cũng biết. Quế nguyệt (桂月) là giải pháp gọi khác chỉ tháng tám âm lịch. Trung hoán (中浣) còn gọi là trung tuần, chỉ quãng thời hạn từ 11 đến đôi mươi âm lịch hằng tháng. Người xưa phân tách mỗi mon ra có tác dụng 3 tuần (không cần tuần lễ vào dương lịch), gồm: thượng tuần (từ mồng 1 mang đến 10) gọi là thượng hoán; trung tuần (từ 11 mang lại 20) điện thoại tư vấn là trung hoán; hạ tuần (từ 21 mang lại 30) gọi là hạ hoán. “Canh Tý niên, quế nguyệt trung hoán” nghĩa là: trung tuần mon Tám năm Canh Tý. Trong âm lịch, mỗi tháng có không ít cách gọi. Tháng Giêng: chủ yếu nguyệt; khỏe khoắn xuân; Sơ xuân; Khai tuế; Phương tuế; Đoan nguyệt; Chinh nguyệt. Tháng hai: Trọng xuân; Hạnh nguyệt; Lệ nguyệt; Hoa triêu; Trung xuân; Hoa nguyệt; Lịnh nguyệt. Tháng ba: Quý xuân; chiêu tập xuân; Đào nguyệt; Tàm nguyệt; Đào lãng; Mạt xuân; Vãn xuân. Tháng tư: dạn dĩ hạ; Hòe nguyệt; Mạch nguyệt; Mạch thu; Thanh hòa nguyệt; Mai nguyệt; Chu minh. Tháng năm: Trọng hạ; Lựu nguyệt; người yêu nguyệt; Trung hạ; Thiên trung. Tháng sáu: Quý hạ; chiêu mộ hạ; Hà nguyệt; thử nguyệt; Nhục thử; Ưu nguyệt. Tháng bảy: khỏe mạnh thu; Qua nguyệt; Lương nguyệt; Lan nguyệt; Lan thu; Thủ thu; Xảo nguyệt. Tháng tám: Trọng thu; Trung thu; Quế nguyệt; Sảng nguyệt; Quế thu. Tháng chín: Quý thu; chiêu tập thu; Cúc nguyệt; Vịnh nguyệt; Cúc thu; Huyền nguyệt; thanh nữ nguyệt. Tháng mười: mạnh khỏe đông; Sơ đông; Lương nguyệt; Khai đông; cat nguyệt; Thượng đông: Tháng mười một: Trọng đông; niềm phần khởi nguyệt; Trung đông; Tuyết nguyệt; Hàn nguyệt; Long tiềm nguyệt. Tháng chạp: Quý đông; Tàn đông; Lạp nguyệt; Băng nguyệt; tuyển mộ đông Để phân chia thời gian mỗi mon trong một mùa, bạn xưa dùng những từ mạnh bạo (đầu tháng), Trọng (giữa tháng) cùng Quý (cuối tháng). Ví dụ: mạnh bạo xuân nghĩa là đầu xuân; Trọng hạ là thân mùa hạ; Quý đông là cuối đông. Nhiều người đặt tên cho bé cũng vận dụng theo cách gọi này. Ví dụ: Nguyễn khỏe khoắn Tường (người nhỏ đầu thương hiệu Tường, bọn họ Nguyễn)... Về các mùa, ngày xuân chia làm: Sơ xuân; Tảo xuân; Dương xuân; Phương xuân; chiêu mộ xuân. Mùa hạ phân chia làm: Sơ hạ; Trung hạ; Hạ mộ; Cửu hạ; Thịnh hạ. Ngày thu chia làm: Sơ thu; Kim thu; Tam thu; chiêu mộ thu; Trung thu. Ngày đông chia làm: Sơ đông; Hàn đông; Cửu đông; mộ đông; Trung đông. Một số ngày quan trọng trong năm cũng rất được gọi theo cách riêng. Mồng một tháng Giêng: Nguyên đán; Đoan nhật. Mồng bảy tháng Giêng: Nhân nhật. Rằm mon Giêng: Thượng nguyên; Nguyên tiêu nhật. Rằm mon bảy: Trung nguyên (người miền nam gọi là Trung ngươn). Rằm tháng mười: Hạ nguyên. Mồng cha tháng ba: Trùng tam. Mồng tám tháng tư: Dục phí. Mồng năm mon năm: Đoan ngọ; Trùng dương; Đoan dương. Mồng bảy tháng bảy: Thất tịch. Rằm tháng tám: Trung thu. Mồng chín tháng chín: Trùng cửu; Trùng dương. Mồng tám tháng chạp: Lạp bát. Tía mươi tháng Chạp: Trừ tịch. Mồng một hằng tháng: Sóc nhật; rằm hằng tháng: Vọng nhật; cha mươi hằng tháng: ân hận nhật. Khác với Dương lịch, câu hỏi gọi tên tháng Âm lịch chưa hẳn mấy người nào cũng rành và mỗi người phân tích và lý giải một kiểu. Tại sao tháng thời điểm cuối năm lại điện thoại tư vấn là tháng Chạp và fan ghi tháng “12”, bạn bảo đề xuất ghi “Mười Hai”? 1. Khái lược về thương hiệu từng mon của Âm lịch:1.1. Âm định kỳ (H: 陰曆. A: The lunar calendar, P: Le calendrier lunaire) mà thực chất lịch đang cần sử dụng là Âm Dương định kỳ 陰陽曆, còn gọi là Hạ định kỳ 夏曆, nông lịch (農曆 nónglì) có cách gọi khác nó là "cựu lịch" 舊曆 sau khoản thời gian "tân lịch" 新曆, tức kế hoạch Gregory được sử dụng là lịch bao gồm thức. Âm kế hoạch tính thời hạn dựa theo sự tải của khía cạnh trăng xung quanh trái khu đất còn Dương kế hoạch (H: 陽曆, A: The sun calendar, P: Le calendrier solaire) thì tính thời gian dựa theo sự vận chuyển của trái khu đất quanh phương diện trời. Nhưng lại giống Dương lịch, Âm lịch bây giờ cũng phân chia mỗi năm ra thành 12 tháng, ngày vào đầu tháng của âm định kỳ (Nguyệt cát月吉) là ngày Sóc (朔, không trăng); ngày vào giữa tháng trăng tròn là ngày Vọng 望, ngày cuối tháng là Nguyệt tận月盡. Vào đó, tháng 30 ngày (đại tận 大盡) hotline là Nguyệt đại 月大 tuyệt tháng đủ, mon 29 ngày (tiểu tận 小盡) điện thoại tư vấn là Nguyệt tè 月小 tốt tháng thiếu.1.2. Âm lịch mà lại ta đang cần sử dụng có bắt đầu từ china mà theo thần thoại cổ xưa là vị Hoàng Đế (黃帝, 2698 t Cn - 2599 t Cn) phát minh sáng tạo ra và gồm cơ sở bền vững từ năm 841 t Cn. Nhưng từ đó đến nay đã từng những lần biến đổi mốc định ngày, tháng thứ nhất tiên:- nhà Hạ (夏, 2205 - 1766 t Cn) chọn tháng dần dần (tháng đầu tiên hiện nay) có tác dụng tháng Giêng. Quẻ Thái 泰 (小 往 大 來, 吉, 亨: tè vãn đại lai, cát, hanh hao tức: là cái nhỏ dại đi, cái béo lại, tốt, khô cứng thông) ở dần dần cung, khí hậu êm ấm trở lại, luôn thể cho câu hỏi nông, bắt buộc ngày đầu năm Nguyên Đán vừa là đợt nghỉ lễ mừng mùa xuân trở lại, vừa là ngày lễ bắt đầu năm mới. Đây là lịch kiến Dần.- nhà Thương (商, 1766 - 1122 t Cn), lựa chọn tháng Sửu (tháng sản phẩm công nghệ 12) làm cho tháng Giêng. Quẻ Lâm 臨 (Nội quái quỷ là ☱ Đoài 兌 tốt Đầm, nước ngoài quái là ☷ Khôn 坤 tuyệt Đất 地; 元亨, 利貞 - 至 于 八 月有凶: phệ lên và tới, rất khô nóng thông, chủ yếu đính thì lợi.) sống Sửu, Sửu là trâu, trâu nằm trong Thổ là Đất, Đất có thể ngăn nước, chống rét bắt buộc trong lễ Lập Xuân bạn ta làm trâu bằng đất nhằm tống không khí lạnh đi.- đơn vị Chu (周, Zhou, 1122 - 256 t Cn) chọn tháng Tý (tháng đồ vật 11) làm tháng Giêng. Quẻ Phục 復 (Nội tai ác là ☳ Chấn 震 tốt Sấm 雷, nước ngoài quái là ☷ Khôn 坤 Đất 地; tượng ngoại trừ núi lại còn tồn tại núi nữa) làm việc Tý cung, mon 11 thuộc máu Đông chí, dương bước đầu sinh, phục sinh lại nguyên khí. Đấy là lịch kiến Tý.- đơn vị Tần (秦, 221 t Cn - 206 t Cn) lựa chọn tháng Hợi (tháng lắp thêm 10) làm cho tháng Giêng. Theo kinh Dịch thì quẻ Khôn 坤 (Nội tai quái là ☷ Khôn 坤 Đất 地, Nội tai quái là ☷ Khôn 坤 Đất 地; Đất mẹ, nhu thuận, tạo thành và đưa đường muôn vật) làm việc Hợi cung (bởi Khôn cùng Đất, là đầu mối hầu như cuộc phát triển thành thiên) và tháng 10 thì khí dương đang hàm cất ở dưới. Đấy là lịch kiến Hợi.- Đến đời Hán Vũ đế (漢禹帝, 144 t Cn) quay trở lại lấy tháng Giêng là Dần, kế hoạch kiến dần dần và sử dụng từ thời kia đến ngày nay không đổi khác nữa.1.3. có nhiều cách call tên tháng:- Hồi đó, cổ nhân ghi tên các tháng bằng văn bản Hán, xuất xắc sang Việt ghi cả bằng chữ Nôm chứ không hẳn bằng các chữ số Ả Rập (1, 2, 3,… 12) tốt số La Mã (I, II, III,… XII). Tên những tháng được điện thoại tư vấn là: Một, Chạp, Giêng Hai, Ba, Tư, Năm, Sáu, Bẩy, Tám, Chín, Mười. Đây là cách gọi theo lịch kiến Tý từ bỏ thời nhà Chu với mon Tý là tháng đầu năm (tháng đồ vật 11 nay).- Ban đầu, mon Âm lịch bên cạnh theo số mà sử dụng tên ghép tất cả hai chữ dựa trên hệ thống can đưa ra (10 thiên can 天干 với 12 địa đưa ra 地支). Theo đó, chữ đầu là 1 trong trong 10 thiên can 天干 gồm: tiếp giáp 甲, Ất 乙, Bính 丙, Đinh 丁, Mậu 戊, Kỷ 己, Canh 庚, Tân 辛, Nhâm 壬, Quý 癸; chữ thứ hai là 1 trong 12 địa bỏ ra 地支 là: Tý 子, Sửu 丑, dần dần 寅, Mão 卯, Thìn 辰, Tỵ 巳, Ngọ 午, mùi 未, Thân 申, Dậu 酉, Tuất 戌, Hợi 亥. Mỗi Địa đưa ra được gán cho 1 trong 12 con vật tương ứng với những chi 干 支 紀 月 法 . Trong số đó có 6 ở trong dương, 6 nằm trong âm theo nguyên tắc "tiêu trưởng": âm tiêu thì dương trưởng, âm trưởng thì dương tiêu... Bước đầu từ can tiếp giáp và bỏ ra Tý tạo thành Giáp Tý, kế tiếp đến can Ất và bỏ ra Sửu tạo thành Ất Sửu và cứ như vậy cho tới hết (Bính,..., Quý) cùng (Dần,...., Hợi).Theo đó, định kỳ kiến Dần: tháng Giêng là Dần, tháng hai là Mão… tiếp theo thứ trường đoản cú của 12 Địa đưa ra đến mon Chạp (tháng thứ 12) là Hợi. Ðiều này thích hợp với quan niệm về vũ trụ với nhân sinh của người Ðông phương là: “Thiên khai ư Tý, Ðịa tịch ư Sửu, Nhân sinh ư Dần” 天 开 於 子 地 夕 於 丑 人 生 於 寅. Do vậy lấy tháng bắt đầu một năm là dần là phù hợp lý. Còn việc xác định chữ đầu của tên tháng (hàng Can) theo Luật tử vi ngũ hành tính ra Can mon Giêng, từ đó suy ra Can các tháng khác.- Mười hai tháng âm kế hoạch là khá ngay sát với các sự kiện trong sự cải cách và phát triển của thực vật với trong nông nghiệp, chính vì như vậy chúng còn có tên gọi theo các loài cây.Do gồm những quan niệm ấu bệnh trĩ về “phong kiến” mà gồm thời ta ít cần sử dụng lịch Âm, ni mới chú ý dùng lại nên nhiều người dân không biết đến cách điện thoại tư vấn của cổ nhân cho nên vì thế ghi tên tháng âm bằng các con số: 1, 2, 3 và có cả tháng 11, tháng 12! tuy nhiên điều này phần lớn dân gian ngần ngừ nên vẫn dùng cũng tương tự cách nói năm 2010 âm lịch (đúng ra bắt buộc gọi là năm Canh Dần).2. Về tên thường gọi tháng đồ vật 1, thứ 11 cùng 12 trong kế hoạch âm:2.1. khoa học phương Tây quan tiền niệm thời hạn tiến triển theo mặt đường thẳng (linear) và hotline theo tên riêng của chúng. Thường các tên thường gọi này có nguồn gốc Hy Lạp - La Mã và bọn chúng cũng mang tên gọi khác chỉ số trang bị tự của tháng.Đầu tiên, định kỳ La Mã được Romulus tạo thành từ cầm cố kỷ VIII t Cn dựa trên hệ thống âm lịch do fan Hy Lạp sử dụng bao gồm 10 tháng. Trong số đó 4 mon đầu hotline theo tên những vị thần: tháng trước tiên tên Martius, tôn vinh vị thần chiến tranh Mars của người La Mã - tháng vật dụng hai Aprilis, vinh danh nữ thần Hy Lạp Aphrodite - mon thứ cha là Maius, tôn vinh các vị nguyên lão La Mã hoặc vinh danh nữ thần Maia trong thần thoại Hy Lạp, cô gái thần béo nhất, rất đẹp nhất, cũng là bạn nữ thần Đất đai, mang thần Zeus và hiện ra Hermes, rồi nuôi Arcas, nam nhi riêng của Zeus, để bịt mắt bà xã Hera hay ghen tuông của ông ta - tháng thứ bốn gọi là Iunius, vinh danh nữ thần La Mã Juno. Sáu tháng cuối, theo chữ Latin là Quintilis - tháng thứ 5, Sextilis - tháng thứ 6, September - tháng máy 7, October - tháng đồ vật 8, November - tháng sản phẩm 9, December - tháng đồ vật 10.Khi Numa Pompillus (715 t Cn - 673 t Cn) sửa lịch, để một năm có đầy đủ số ngày theo vòng quay mặt trời, đã chuyển hai mon “mới” vào đầu năm. Tháng thứ nhất theo tên thần Janus - vị thần gác cổng thời gian, bao gồm hai mặt: một mặt trở lại quá khứ, một mặt trở lại tương lai nên được gọi là tháng Januarius, để kề sau mon December. Tháng đồ vật hai theo tên Tử thần là Februo mà điện thoại tư vấn là Februarius, sau tháng Februarius và trước lúc quay vòng lại mon Martius. Bạn ta nói một cách khác là tháng ước siêu và xem là một tháng xấu vày thường rước tử tù đọng giết trong thời điểm tháng này. Cũng vì vậy đây là một trong tháng đặc trưng chỉ tất cả ít ngày nhất, chỉ tất cả 28 ngày ở năm thường với 29 ngày làm việc năm nhuận.Các tháng khác được đẩy lùi về sau thành ra trong vô số nhiều ngôn ngữ châu âu ta còn thấy nhiều tháng có bắt đầu là con số trước đó. Chẳng hạn trong Pháp ngữ, “thứ 7” = Septième thành tháng Septembre - tháng sản phẩm công nghệ 9; “thứ 9” = Neuvième thành tháng Novembre - tháng lắp thêm 11; “thứ 10” = Dixième thành mon Decembre - tháng sản phẩm công nghệ 12. Điều này tựa như như ở lịch Âm: tháng Giêng là tháng đồ vật nhất, mon Chạp là tháng lắp thêm 12, tháng Một là tháng lắp thêm 11.Đó cũng là một trong nét bình thường trong ngôn ngữ học: các từ ngữ rất có thể rời hơi xa bắt đầu của chúng... Khi lịch Dương vào nước ta, để solo giản, các tháng được điện thoại tư vấn theo lắp thêm tự và ghi thông qua số thứ tự: tháng 1 - tháng vật dụng nhất, tháng 2 - tháng lắp thêm 2, mon 3… tháng 10... Nhưng mà đã loại bỏ đi chữ “thứ”.2.2. Còn fan phương Đông quan niệm thời gian tiến triển theo chu kỳ. Tháng thứ nhất, thuở đầu được call là chính nguyệt (正月, zhēng yuè, ㄓㄥㄩ ㄝˋ) nhưng bởi kị huý tên hoàng đế nhà Tần là Doanh thiết yếu (嬴政, tức Tần Thủy Hoàng 秦始皇, 259 t Cn - 210 t Cn) cần cải thành Đoan nguyệt 端月. Đây là tháng mở đầu một năm, chữ gọi là Khai đoan 开端, tên thường gọi tháng dần 寅月 (con Hổ虎) là tháng thứ nhất Xuân 孟春.Ngày xưa những triều đại rứa nhau lên trị do lại thay tên riêng một ngày làm cho ngày đầu năm, đơn vị Thương thì cần sử dụng ngày Sửu làm cho ngày đầu năm… gọi là “chính sóc” 正朔. Ta quen gọi là chữ “chính”, tháng đó điện thoại tư vấn là chính nguyệt. Đó là tháng đi chinh chiến và người việt đọc trệch tự “chiêng” thành “giêng” ra tháng Giêng.2.3. Vào âm lịch, tháng Tý (tức tháng đồ vật 11 âm lịch) là tháng bắt buộc phải có ngày Đông chí. Tháng này còn được gọi là tháng trọng đông 仲冬, nên người ta gọi là Đông nguyệt 冬月và theo định kỳ kiến Tý đó là tháng Tý 鼠月 (tháng bé chuột). Các nhà lập lịch còn có Can vào tên thường gọi của tháng nên gồm tháng ngay cạnh Tý, Bính Tý, Mậu Tý, Canh Tý, Nhâm Tý tùy theo từng năm âm lịch. Tý mở màn địa chi đề nghị tháng này call là tháng Một.2.4. Xem thêm: 300+ Mẫu Hình Xăm Dòng Chữ Ý Nghĩa Có Thể Bạn Đang Tìm Kiếm, Những Hình Xăm Chữ Ý Nghĩa Không Thể Bỏ Qua mon cuối cùng còn được gọi là tháng củ mật trong âm định kỳ là mon Quý đông 季冬 (cuối mùa Đông) tháng loài kiến Sửu 丑 có cách gọi khác là Ngưu nguyệt 牛月(tháng nhỏ Trâu). Đây là tháng trang bị 12 theo lịch nhà Chu là tháng vua nghỉ ngơi săn bắt bắn, còn để lệ: cứ thời điểm cuối năm tế tất niên cuối năm gọi là "đại lạp" 大臘, chính vì vậy nên tháng 12 thời điểm cuối năm gọi là "lạp nguyệt" 臘月.Với fan Việt, đây là tháng cuối cùng của một năm mọi người dừng các công việc để hướng về Tổ Tiên với sự ghi nhớ công ơn của Tiền nhân (góp Giỗ có tác dụng Chạp), và tổ chức đi "chạp mả" tức là dọn sửa lại mồ mả Ông Bà phụ thân Mẹ. Để mọi người ghi nhớ việc "phải làm" bắt buộc gọi là "tháng chạp mả", để rồi từ "tháng chạp mả" thêm tự “Lạp nguyệt” của Hán từ bỏ được gọi chệch đi bắt buộc tháng này được gọi là "tháng Chạp".3. Kết luận:Các mon Một (chứ không hẳn 11), Chạp (không đề xuất 12), Giêng (không phải 1) không bao giờ là mon nhuận trong Âm lịch. Điều này còn có cơ sở tự sự chuyên chở của chòm sao Thiên cực Bắc cứ khoảng tầm 6000 năm biến hóa một lần. Chính vì vậy, lúc chòm sao Thiên rất Bắc biến đổi thì mon Tý chính là tháng Giêng thường niên trong chu kỳ hơn 6000 năm cơ mà chòm sao đó nhà đạo. Đó là vì sao mà người việt nam trong truyền thống của chính bản thân mình gọi tháng Tý theo Âm định kỳ là tháng MỘT, mon Sửu là mon CHẠP, tháng dần dần là mon GIÊNG..Việc viết giỏi gọi những tháng cuôí và đầu năm mới là 11, 12, 1 là không bao gồm xác, dù có thêm chữ âm kế hoạch vào cũng vậy! đa số người chỉ dùng Một, Chạp, Giêng cho các tháng âm kế hoạch này tuy thế hiện chưa xuất hiện văn bản nào quy định việc thống nhất. Do vậy có khi gọi đúng lại bị tín đồ khác đọc sai! |