Bài viết được thực hiện bởi Dược sĩ Nguyễn Tiến Dũng
Nhân sâm là một dược liệu quý đã được sử dụng từ lâu ở các nước thuộc vùng Viễn Đông của châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Việt Nam,... như một loại thảo dược giúp duy trì sức khoẻ thể chất. Từ cổ chí kim, Sâm Hàn Quốc vẫn được đánh giá là loại nhân sâm có chất lượng tốt nhất cả về tác dụng cũng như lợi ích tuyệt vời mang lại cho sức khoẻ con người.
Bạn đang xem: Công dụng của sâm hàn quốc
Thông qua việc đọc bài viết dưới đây của chúng tôi, bạn sẽ được cung cấp đầy đủ thông tin về loại sâm này như các thông tin thành phần, công dụng và đối tượng sử dụng của Sâm Hàn Quốc.
I/ Vậy Sâm Hàn Quốc là gì?
Sâm Hàn Quốc (tên khác là Sâm Cao Ly, Nhân sâm Hàn Quốc) có pháp danh khoa học là Panax ginseng C. A. Meyer, thuộc Giới Thực vật (Plantae), Bộ Hoa tán (Apiales), Họ Nhân sâm (Araliacae), Chi Sâm (Panax).
Cái tên nhân sâm của loại dược liệu này bắt nguồn từ hình dạng bên ngoài của củ sâm có hình dáng gần giống với con người.
Trong tiếng Hàn Quốc, nhân sâm được biết đến với cái tên “insam”, là loại dược liệu quý được người dân địa phương coi là “thuốc tiên của các loại thuốc”. Trên thế giới có 4 loại sâm nổi tiếng nhất là sâm Mỹ, sâm Triều Tiên, sâm Hàn Quốc và sâm Ngọc Linh của Việt Nam. Trong đó, nhân sâm Hàn Quốc được đánh giá là giống sâm tốt nhất với phần củ sâm có trọng lượng nặng nhất trong cả 4 loại sâm nói trên.
Hình ảnh củ Sâm Hàn Quốc
II/ Vùng phân bố và chu kỳ sinh trưởng của Sâm Hàn Quốc
1/ Vùng phân bố của Sâm Hàn Quốc
Sâm Hàn Quốc phân bố chủ yếu tại khu vực bán đảo Triều Tiên, đặc biệt là các tỉnh của Hàn Quốc. Trong đó, nhân sâm Geumsan có hàm lượng Ginsenosid cao vượt trội so với các giống sâm khác, được xem là loại sâm Hàn Quốc có chất lượng tốt nhất. Hầu như tất cả mọi loại sâm đều tập trung bày bán tại Geumsan, nên khu vực này thường được gọi là thủ phủ của nhân sâm của Hàn Quốc.
Tại sao nhân sâm trồng trong khu vực Geumsan lại được xem là tốt nhất ở Hàn Quốc? Do Geumsan (quận Cẩm Sơn) có vị trí địa lý nằm tại tỉnh Cheongchung-nam (Trung Thanh Nam) thuộc vùng Trung Tây của Hàn Quốc, với ⅔ diện tích là đồi núi, bên cạnh đó là khí hậu trong lành, mát mẻ của kiểu khí hậu núi cao, cộng với đất đai màu mỡ và lượng ánh sáng mặt trời dồi dào - được xem là những điều kiện thuận lợi để nhân sâm phát triển và có chất lượng tốt nhất tại Hàn Quốc.
Quận Cẩm Sơn (Geumsan-gun) - Thủ phủ Nhân Sâm Hàn Quốc
Trên thực tế, ở các vùng đất không đạt đủ 4 tiêu chí yêu cầu nói trên, thì người trồng sâm buộc phải tiến hành thu hoạch các bộ phận dùng ở thời điểm sâm đạt 3 - 4 năm tuổi, vì nếu để lâu sẽ khiến sâm bị thối và hư hỏng. Chỉ tại Geumsan thì mới có thể trồng và thu hoạch được các loại sâm đủ 6 năm tuổi. Sâm đủ 6 năm tuổi mới cho đầy đủ các tác dụng hỗ trợ cải thiện và tăng cường sức khoẻ cho con người, còn các loại sâm 3 - 4 năm tuổi thì chất lượng kém hơn, nên thường chỉ được bán với giá rất rẻ tại Hàn Quốc.
Củ sâm được trồng tại Geumsan có phần đầu rắn chắc với củ ngắn và tròn. Phần đầu và phần thân củ có nhiều thịt nên nhìn giống đầu và thân của con người, đặc biệt phần rễ chỉ bám vào chân chứ không bám vào phần đầu hay phần thân phía trên. Các đặc điểm này được xem là các tiêu chí để nhận biết Sâm Hàn Quốc thật và giả.
Hiện nay tại Việt Nam chưa trồng được sâm Hàn Quốc mà phải nhập khẩu từ bên ngoài vào.
2/ Chu kỳ sinh trưởng của sâm Hàn Quốc
- Sâm Hàn Quốc là loài thực vật sinh trưởng và phát triển trong vùng ôn đới. Vì thế, cây ưa khí hậu ẩm mát trong mùa xuân, mùa hè, và chịu đựng tốt trong điều kiện nhiệt độ lạnh giá các tháng mùa đông (khoảng 3 đến 4 tháng chìm trong băng tuyết).
- Để thích nghi với mùa đông là thời gian có nhiệt độ lạnh giá trong năm, toàn bộ phần trên mặt đất của cây bị lụi tàn trong suốt mùa đông. Phần chồi ở đầu của rễ củ hình thành ngay từ thời điểm giữa mùa hè, trong suốt mùa thu đông chồi chuyển sang trạng thái “ngủ” và chỉ mọc lên mặt đất vào đầu mùa xuân năm sau. Khi ấy cây Sâm Hàn Quốc sẽ có thêm một đốt mới.
Khi trưởng thành (khoảng 3 - 4 năm tuổi), cây Sâm Hàn Quốc sẽ ra hoa kết quả hàng năm. Khi chín, quả rơi xuống tầng thảm mục trên mặt đất sẽ tồn tại qua mùa đông, và nảy mầm vào mùa xuân năm sau.
Về đại thể, hạt Sâm Hàn Quốc có khả năng nảy mầm kém. Vì thế, thông thường người trồng sâm phải tiến hành gieo hạt ngay lúc hạt sâm còn tươi. Thời gian gieo hạt hàng năm thông thường vào cuối tháng 10 và 11.
- Thời điểm 6 năm tuổi là thời điểm tốt nhất để thu hoạch Sâm Hàn Quốc. Nên thu hoạch vào mùa thu (từ tháng 9 đến tháng 10 hàng năm). Lưu ý khi đào nên chú ý tránh làm lễ bị đứt mất phần đầu củ Sâm Hàn Quốc sẽ làm giảm giá trị của sâm, cũng như không nên phơi gió hay phơi nắng để giữ nguyên độ ẩm trong sâm.
III/ Các đặc điểm hình thái bên ngoài của Sâm Hàn Quốc
Đặc điểm của thân và rễ củ Sâm Hàn Quốc
Sâm Hàn Quốc là một loại cây sống lâu năm, cao chừng 0,6m. Rễ Sâm Hàn Quốc mọc thành củ to, có ba phần: phần đầu rễ (chồi để mọc phần thân mới) và thân rễ có nhiều thịt, giống phần đầu và thân của con người nên gọi là nhân sâm. Tại cuối phần rễ củ Sâm Hàn Quốc có nhiều rễ con bám vào gọi là tu sâm.
Đặc điểm của lá Sâm Hàn Quốc
Lá Sâm Hàn Quốc mọc vòng, có cuống dài. Lá sâm là loại lá kép gồm nhiều lá chét mọc thành hình chân vịt.
Khi cây Sâm Hàn Quốc được một năm tuổi (sau khi gieo 2 năm), thì cây mới chỉ có 1 lá kép với 3 lá chét. Cây Sâm Hàn Quốc được 2 năm tuổi cũng có 1 lá kép nhưng có 5 lá chét. Cây Sâm Hàn Quốc 3 năm tuổi có 2 lá kép, cây Sâm Hàn Quốc 4 năm tuổi có 3 lá kép, cây Sâm Hàn Quốc 5 năm tuổi trở lên có từ 4 đến 5 lá kép.
Đặc điểm của hoa Sâm Hàn Quốc
Bắt đầu từ năm thứ 3 trở lên, cây Sâm Hàn Quốc mới ra hoa và kết quả.
Hoa Sâm Hàn Quốc bắt đầu nở vào mùa hạ. Hoa Sâm Hàn Quốc có hình tán, mọc ở đầu cành, có màu xanh nhạt. Hoa Sâm Hàn Quốc có 5 cánh hoa và 5 nhị hoa.
Đặc điểm của quả và hạt Sâm Hàn Quốc
Quả Sâm Hàn Quốc là loại quả mọng, hơi dẹt, to bằng hạt đậu xanh. Khi chín, quả có màu đỏ, bên trong chứa 2 hạt. Hạt cây Sâm Hàn Quốc năm thứ ba có chất lượng chưa tốt. Do đó, thông thường người ta sẽ bỏ đi, và đợi khi cây được từ 4 năm tuổi trở lên mới lấy hạt làm giống.
IV/ Bộ phận dùng làm thuốc của Sâm Hàn Quốc. Phân loại Sâm Hàn Quốc
- Bộ phận dùng làm thuốc chính của sâm Hàn Quốc là phần rễ củ cùng các rễ con.
- Sâm Hàn Quốc có 2 loại là sâm tự nhiên (sơn sâm) và sâm tự trồng (viên sâm). Trong đó, sơn sâm thường tốt hơn viên sâm.
- Trong y học cổ truyền, thường phân ra hai loại chính là Hồng Sâm Hàn Quốc và Bạch Sâm Hàn Quốc tuỳ theo độ tốt khi thu hái phần củ. Nếu phần củ có chất lượng tốt thì sẽ chế thành Hồng Sâm, chất lượng không tốt sẽ chế thành Bạch Sâm.
Hồng Sâm Hàn Quốc
Bạch Sâm Hàn Quốc
Ngoài ra, còn có những củ Hồng Sâm Hàn Quốc đủ 6 năm tuổi được sàng lọc kỹ lưỡng, trải qua 9 lần hấp và 9 lần sấy khô thì bên ngoài dần chuyển màu đen tuyền, gọi là Hắc Sâm hay Hắc Sâm Hàn Quốc.
Hắc Sâm Hàn Quốc
- Bên cạnh đó, còn có một số loại khác như:
+ Sinh sát sâm: là loại sâm Hàn Quốc để nguyên vỏ, sau khi đã rửa sạch để loại bỏ đất cát và phơi khô.
+ Đại lực sâm: là loại sâm khi chế biến được nhúng vào nước sôi trong vài phút, rồi lấy ra phơi khô
Nhân sâm là một vị thuốc bổ quý hiếm, đứng đầu trong 4 vị thuốc thượng hạng của Đông y bao gồm sâm, nhung, quế, phụ. Nhân sâm là một "liều thuốc kỳ diệu" bởi vì nó có rất nhiều lợi ích cho sức khỏe con người. Đặc biệt là phần rễ của nhân sâm có hiệu quả rất tốt trong việc điều hòa huyết áp.
Nhân sâm là một vị thuốc quý, quà tặng sức khỏe từ thiên nhiên. Bộ phận dùng làm dược liệu là rễ phơi hay sấy khô của cây nhân sâm (Panax gingseng C.A. Mey.), thuộc họ ngũ gia bì (Araliaceae). Nhân sâm là cây mọc hoang hoặc được trồng ở những vùng cao, nhiệt độ thấp, mát lạnh. Loại sâm tự nhiên quý hơn sâm trồng và loại sâm này được gọi là dã sâm.
Nhân sâm là vị thuốc lợi về các kinh tỳ, phế, tâm. Theo những tài liệu cổ của Y Học Cổ Truyền, nhân sâm có tính bình, vị ngọt, hơi đắng có tác dụng bổ khí, cố thoát, điều tiết cơn khát, ích trí, an thần, kiện tỳ, bổ phế, trấn tĩnh, giảm đau mỏi và chống mệt mỏi.
Những tác dụng của nhân sâm đã được chứng minh là:
1.1. Giảm căng thẳng tâm thần
Nhân sâm là dược liệu có thể cải thiện giúp con người tỉnh táo về tinh thần, thay đổi tâm trạng và giảm cảm giác mệt mỏi. Nhân sâm được biết đến là loại thảo dược thay thế các loại thuốc chống trầm cảm và lo âu. Khi một người đang phải trải qua tình trạng căng thẳng tinh thần quá mức, các kích thích tố tuyến thượng thận (cortisol, adrenaline và noradrenaline) sẽ tăng tiết và gây ra những các vấn đề sức khỏe khác. Nhân sâm có thể giúp bạn cân bằng lượng adrenaline trong cơ thể.
Tác dụng của nhân sâm được nhiều người quan tâm
1.2. Kích thích hệ thống miễn dịch và thần kinh
Tác dụng nhân sâm là tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể. Các chuyên gia cho rằng nhân sâm có thể cải thiện chất lượng cuộc sống. Đặc tính Adaptogenic có trong thành phần của nhân sâm có tác dụng kích thích sự trẻ hóa tế bào và có thể khôi phục các tế bào bị hư hại ở những người lớn tuổi. Nhân sâm cũng có thể giúp chống lại bệnh cúm và các bệnh truyền nhiễm khác.
1.3. Điều trị bệnh tiểu đường
Lượng đường trong máu có thể giảm đáng kể bằng cách sử dụng các chế phẩm từ nhân sâm. Tuy nhiên, nếu bạn đang sử dụng thuốc điều trị đái tháo đường, không nên sử dụng cùng một lúc thuốc với nhân sâm để tránh có thể làm cho lượng đường huyết bị giảm xuống mức quá thấp. Trước khi sử dụng nhân sâm, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa Nội tiết.
1.4. Ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư
Sự phát triển của một số loại tế bào ung thư có khả năng bị ức chế bởi nhân sâm. Theo những nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng, thành phần ginsenosides có trong nhân sâm có tác dụng chống lại khối u và có thể gây tổn thương các tế bào ung thư buồng trứng, ung thư phổi, tế bào ung thư tuyến tiền liệt và các tế bào thần kinh. Ngoài ra, nhân sâm cũng có chức năng ức chế sự phát triển chu kỳ tế bào và làm chậm quá trình tăng trưởng của tế bào ung thư.
1.5. Giảm nồng độ cholesterol
Trong một số nghiên cứu gần đây, nhân sâm đã được tìm thấy có khả năng làm giảm nồng độ cholesterol LDL (cholesterol xấu). Các nhà khoa học chứng minh rằng thành phần ginsenosides chứa trong nhân sâm hữu dụng cho việc giảm mức cholesterol trong cơ thể.
1.6. Giảm mệt mỏi
Vai trò của adaptogenic có trong thành phần của nhân sâm làm thay đổi sinh lý trong cơ thể để thích ứng với sự mệt mỏi do làm việc mệt mỏi hoặc lao động quá sức.
1.7. Tăng khả năng chịu đựng
Nhân sâm được coi là thuốc bổ vì có thể cải thiện khả năng chịu đựng và được dùng phổ biến ở vận động viên. Trong thực tế, một vận động viên cần phải duy trì được thể lực ở mức cao và nhân sâm có thể trợ giúp hữu hiệu cho vận động viên đang tham gia thi đấu.
Nhân sâm là một vị thuốc bổ cho cơ thể. Tuy nhiên, khi sử dụng nhân sâm bạn có thể gặp một số tác dụng không mong muốn cho cơ thể. Cụ thể là, sau vài ngày sử dụng nhân sâm, bạn có thể xuất hiện cảm giác bồn chồn và dễ kích thích. Do tác dụng của nhân sâm có thể làm giảm lượng đường trong máu nên có thể gây ra giảm khả năng tập trung và tụt đường máu.
Đồng thời, nhân sâm có tác dụng giống estrogen nên không nên dùng cho phụ nữ người mang thai, phụ nữ đang cho con bú và trẻ em. Nguyên nhân là do, đã có những báo cáo về sự ảnh hưởng nghiêm trọng hơn như các cơn hen, tăng huyết áp, đánh trống ngực và chảy máu tử cung ở những phụ nữ sau khi mãn kinh.
Mặt khác, nhiều người do chưa quen sử dụng sẽ cảm thấy nhân sâm có mùi khá khó chịu.
Bạn có thể dùng 1 vị nhân sâm: nhân sâm thái thành lát mỏng, hãm với nước sôi, nhiều lần, ngày có thể dùng 4-10g. Một cách dùng khác là nhân sâm ngâm rượu: 50g nhân sâm thái mỏng ngâm rượu 3 lần. Lần 1 ngâm sâm với 600ml rượu 35-40 độ, ngâm trong thời gian 1 tháng; lần 2 ngâm 500ml trong thời gian 3 tuần; lần 3 ngâm với 400ml rượu trong thời gian 2 tuần. Sau gộp dịch chiết 3 lần. Ngày uống khoảng 20-30ml.
Do có tác dụng tốt trong bổ khí, nhân sâm còn được dùng trong nhiều bài cổ phương quý:
Bài thuốc 1: Tứ quân tử thang:Chuẩn bị: nhân sâm, bạch truật, bạch linh, mỗi vị 5g và cam thảo 3g.
Thực hiện: Ngày uống 1 thang thuốc dưới dạng sắc hoặc làm viên hoàn.
Tác dụng: bổ chân khí cho những người sức khỏe yếu hay mệt mỏi, chán ăn, kém ăn.
Bài thuốc 2: Bát trân thang:Chuẩn bị: kết hợp bài Tứ quân tử thang thêm các vị: xuyên khung, đương quy, bạch thược, thục địa, mỗi vị 5g.
Thực hiện: Ngày uống một thang thuốc dưới dạng sắc hay thuốc hoàn.
Tác dụng: điều trị chứng cả khí và huyết đều suy, người suy nhược cơ thể, chân tay vô lực, đoản hơi, thiếu máu, da xanh xao, gầy còm, chán ăn.
Bài thuốc 3: Thang độc sâm:Chuẩn bị: Nhân sâm 4g đến 12g, chưng cách thuỷ, cho uống.
Tác dụng: Điều trị chứng hư, bệnh nặng, bệnh đã lâu ngày, ra máu nhiều dẫn đến hôn mê, mạch đập khẽ muốn ngừng, thoát nguy kịch.
Bài thuốc 4: Thang sâm phụ:Chuẩn bị: Nhân sâm 3g – 6g, phụ tử 12g – 20g.
Thực hiện: Sắc các vị thuốc trên và uống trong ngày.
Tác dụng: Điều trị các chứng như trên kèm mồ hôi ra lạnh toát, chân tay rã rời.
Bài thuốc 5: Thang nhân sâm hồ đào:Chuẩn bị: Nhân sâm 4g và hồ đào 12g.
Thực hiện: Sắc thuốc uống trong ngày.
Tác dụng: bổ phổi dịu hen, điều trị chứng phế hư ho hen, thở gấp.
Bài thuốc 6: Thang Tứ quân tử:Chuẩn bị: Nhân sâm 4g, bạch truật 12g, bạch linh 12g và cam thảo 4g.
Thực hiện: Sắc thuốc uống trong ngày.
Tác dụng: Kiện tỳ cầm tiêu chảy, điều trị chứng tỳ vị hư nhược, người mệt, ăn ít, dẫn đến đại tiện lỏng hoặc đại tiện lỏng kéo dài
Bài thuốc 7: Bột Sinh mạch:Chuẩn bị: Nhân sâm (hoặc đảng sâm) 12g, mạch đông 12g và ngũ vị tử 6g.
Thực hiện: Sắc thuốc uống trong ngày.
Tác dụng: Sinh tân chỉ khát, điều trị các bệnh nhiệt làm khô tân dịch, đái tháo đường làm họng khô miệng khát
Kiêng kỵ: Nếu không phải mắc chứng hư thì không nên sử dụng. Nhân sâm có đặc tính phản lê lô, sợ ngũ linh chi. Điều này có nghĩa là không nên dùng nhân sâm đồng thời với củ cải và uống trà đặc.
Xem thêm: Ca Sĩ Khánh Phương Cao Bao Nhiêu Mới Nhất 2023, Chiều Cao Thực Của Các Nam Ca Sĩ Vn
Nhân sâm là loại thuốc bổ khí đầu vị, song không phải có thể sử dụng cho mọi đối tượng được. Một số nhóm người không sử dụng được nhân sâm như:
Người thường xuyên bị đầy hơi, trướng bụng, căng tức, đau bụng, sôi bụng, phân nát, lỏng hoặc tiêu chảy không được dùng.Đặc biệt, người đang bị đau bụng, tiêu chảy, dùng nhân sâm có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.Phụ nữ trước khi sinh nở cũng không nên dùng nhân sâm.Người hay mất ngủ nhưng sức đề kháng yếu mà muốn dùng nhân sâm nên dùng buổi sáng với liều lượng thấp, khoảng 2-3g/ngày. Cần lưu ý không dùng lô sâm (hay là đầu núm rễ củ sâm), vì có tác dụng gây nôn.Trẻ em có thể trạng yếu, kém ăn, chậm phát triển về thể lực và tinh thần có thể dùng nhân sâm, song không nên quá lạm dụng vì sẽ làm cho trẻ có nguy cơ bị kích dục sớm. Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng My
trunghocthuysan.edu.vn để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.